Карэнда Іван Арсеньевіч

Нарадзіўся ў сялянскай сям’і. У роднай вёсцы скончыў сямігодку, сярэднюю школу – у в. Морына Іўеўскага раёна.

З 1967 па 1971 год вучыўся на аддзяленні беларускай мовы і літаратуры філфака Гродзенскага педінстытута. Настаўнічаў у сярэдняй школе вёскі Ракавічы Шчучынскага раёна.

У 1971-1972 гадах быў інструктарам, у 1972-1974 – другім сакратаром Шчучынскага раённага камітэта камсамола.

Вучыўся на аддзяленні журналістыкі Вышэйшай камсамольскай школы пры ЦК ВЛКСМ у Маскве (1974-1976).

Працаваў загадчыкам аддзела ў рэдакцыі газеты “Чырвоная змена” (1974-1976). Затым у партыйных органах: у Маскоўскім райкоме КПБ г. Мінска, у Мінскім гаркоме КПБ, у ЦК КПБ (1977-1991). Пасля – у Дзяржаўным камітэце па друку (1991-1992), намеснікам міністра інфармацыі (1992-1994), намеснікам міністра культуры і друку (1994-1996), у Выканкаме Саюза Беларусі і Расіі (1996-2000, Масква).

З 2001 па 2003 гг. Карэнда Іван Арсеньевіч працаваў начальнікам галоўнага ідэалагічнага ўпраўлення Адміністрацыі Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь.

З 2003 года – на дыпламатычнай службе, працуе саветнікам Пасольства Рэспублікі Беларусь у Расійскай Федэрацыі.

Першыя вершы І.А. Карэнды публікаваліся ў Шчучынскай раённай газеце “Савецкая вёска” (1971), з 1975 друкаваўся ў рэспубліканскіх выданнях. Аўтар зборнікаў лірыкі “Белы наліў” (1995 г.), “Знічка” (2003 г.), “Васількі надзеі” (2008 г.), паэтычнай кнігі для дзяцей “На загадкі ёсць адгадкі” (2001 г.).

У 2004 годзе выйшла кніга лірыкі “Апошняя малітва” на балгарскай мове. У перакладзе на рускую мову творы друкаваліся ў расійскіх літаратурна-мастацкіх часопісах, “Литературной газете”. На вершы Івана Карэнды беларускія кампазітары І.Лучанок, В.Раінчык, Дз.Далгалёў,  М.Сацура, А.Чыркун і іншыя напісалі больш за 30 песень.

Іван Карэнда вядомы таксама як празаік. У 2011 годзе выйшла ў свет кніга прозы “Воплаўская госця”, якая ўключае ў сябе аднайменную аповесць, апавяданні, нататкі пісьменніка, аб’яднаныя адной тэмай – адлюстраваннем жыццёвых інтарэсаў і духоўных памкненняў нашага сучасніка.

У 2012 годзе І.А. Карэнда наведаў Іўеўскую раённую бібліятэку. Сустрэча з вядомым земляком падаравала прысутным яркія ўражанні, усе адчулі непарыўную сувязь пісьменніка з роднай зямлёй, малой радзімай.

Наступная творчая сустрэча іўеўчан з паэтам-земляком адбылася 19 красавіка 2018 года ў раённай бібліятэцы. Імпрэза ладзілася ў межах праекта “Нашы людзі” (да Года малой радзімы)  і мела назву “Сустрэча з малой радзімай!”. Паэта заўсёды цягне да родных вытокаў, да роднага дома, да роднай зямлі, да імклівага і лагоднага Нёмана, дзе нарадзіўся і вырас, дзе ёсць надзейны прытулак, бацькоўская хата. Іван Арсеньевіч прачытаў прысутным яшчэ не апублікаваную паэму “Вочап: на скразняках эпох”, у якой выказаў боль і трывогу за беларускую вёску.

Падчас сустрэчы прысутныя атрымалі асалоду ад вершаў, напоўненых подыхам вечнасці і трапяткім імгненнем нашых дзён, хараством роднай прыроды і чысцінёй душэўных памкненняў.

Паэма “Вочап” была апублікавана ў 2018 годзе ў Гродзенскай друкарні (пры фінансавай падтрымцы Іўеўскага райвыканкама, з нагоды абласнога фестывалю–ярмаркі працаўнікоў сяла “Дажынкі–2018” ў г.Іўе).

  Гэта шчыры і глыбокі лірычна-філасофскі роздум паэта пра гістарычнае мінулае, сённяшні і заўтрашні дзень Бацькаўшчыны, хуткаплыннасць і вірлівасць ракі жыцця і асабістай долі кожнага чалавека, пра вечныя духоўныя і маральныя каштоўнасці. Аўтар імкнецца лёгкім, нязмушаным радком перадаць хараство роднай прыроды, падзяліцца з чытачом сваімі душэўнымі перажываннямі аб лёсе беларускай вёскі, нагадвае аб адказнасці чалавека за свае паводзіны і ўчынкі, за будучыню роднай Беларусі.

У 2018 годзе ў дар ад І.А. Карэнды ДУК “Іўеўская раённая бібліятэка” атрымала яго новыя кнігі з аўтографам (паэму “Вочап”, казку для дзяцей дашкольнага і малодшага школьнага ўзросту “Ёж иголки продавал”) і 35 кніг іншых аўтараў з хатняй калекцыі пісьменніка.

Году малой радзімы была прысвечана чарговая сустрэча з Іванам Арсеньевічам Карэндам, якая адбылася ў Іўеўскай дзіцячай бібліятэцы ў лістападзе 2019 года. Вучні пачатковых класаў з цікавасцю слухалі аўтара цудоўных дзіцячых кніжак “Ёж іголкі прадаваў” і “На загадкі ёсць адгадкі”, актыўна адгадвалі загадкі і прынялі ўдзел у міні-выставе малюнкаў “Беларусь у маім сэрцы”.

У 2020 годзе ў выдавецтве “Чатыры чвэрці” пабачыла свет кніга лірыкі Івана Карэнды “Пад зорным небам верасня”. У кнігу ўвайшлі вершы, якія друкаваліся ў літаратурна-мастацкіх выданнях (часопісах “Полымя”, “Маладосць”, штотыднёвіку “Літаратура і мастацтва”), дзве паэмы – “Вочап” і “Бярозавік”, а таксама новыя паэтычныя творы, напісаныя ў апошнія гады. Гэта філасофска-лірычны роздум паэта над таямніцамі Сусвету і пошукам чалавека свайго месца на зямлі, дзе асабістыя пачуцці і душэўныя памкненні аўтара арганічна спалучаюцца з грамадскімі інтарэсамі, а любоў да Бацькаўшчыны – з выразна акрэсленай грамадзянскай пазіцыяй, скіраванай у будучыню роднай Беларусі.

У першым нумары часопіса “Полымя” за 2021 год была надрукавана новая аповесць Івана Карэнды “Павер свайму каханню” – сентыментальнае апісанне сустрэчы беларускага мужчыны з рускай жанчынай у курортным Кіславодску. Сюжэт насычаны прагулкамі, кафэ, прыродай і размовамі на абстрактныя тэмы.

Некалькі вершаў Івана Карэнды, аб’яднаных агульнай назвай “Я маю права на прызнанні”, былі надрукаваны У № 8 часопіса “Полымя” за 2021 год. Асноўныя тэмы элегічных вершаў – успаміны маладосці, пераасэнсаванне свайго мінулага і сучаснага, роздум аб тым, чым жыве душа, што трымае ў жыцці і з’яўляецца неад’емнай часткай усведамлення сябе прыналежным да гэтага месца і часу.

У 18-м нумары газеты “Літаратура і мастацтва” за 2021 год апублікаваны невялікі празаічны твор “Буслянка над акопам” – успаміны пра дзеда Карэнду Івана Мікалаевіча, чырвонаармейца, які загінуў у баі ва Усходняй Прусіі 9 красавіка 1945 года і пахаваны ў брацкай магіле.

Творы пісьменніка:

• Карэнда, I. Белы наліў : лірыка / І. Карэнда ; маст. М. Ф. Барздыка. — Мн. : Дэ-факта, 1995. — 84 с.
  

• Карэнда, І. На загадкі ёсць адгадкі : загадкі : для дашк. і мал. шк. узросту / Іван Карэнда ; [маст. Я. А. Ларчанка]. — Мн. : Юнацтва, 2001. — [24] с.

• Знічка: зборнік лірычных песень Міколы Луцкова на словы Івана Карэнды. — Мн., 2003. — 27 с.

• Каренда, И. Последна молитва : стихове / Иван Каренда ; превод: Христо Попов, Стефан Поптонев. — София : Илинда ― Евтимов, 2004. — 47 с.

• Карэнда, І. Воплаўская госця // Полымя. — 2007. — № 7 (933). — С. 6—38.
  

• Карэнда, І. Скрыпка з Берліна. Апавяданне // Маладосць. — 2010. — № 5 (678). — С. 7—10.

• Карэнда, І. Вершы // Полымя. — 2010. — № 9 (971). — С. 3—9.

• Карэнда, I. Воплаўская госця :  кніга прозы /  Іван Карэнда. — Мн. : Лiтаратура i Мастацтва, 2011. — 239 с. — (Лiмаўскi фальварак).

• Карэнда, І.А. Вочап : на скразняках эпох : паэма / Іван Карэнда. — Гродна : Гродзенская друкарня, 2018. — 40 с.

• Каренда, И. Ёж иголки продавал : сказка для дошкольного и младшего школьного возраста / Иван Каренда ; художник Олег Рамодин. — Минск : Harvest, 2018. 14, [2] с. : цв. ил.

• Карэнда, І. Пад зорным небам верасня : кніга лірыкі / Іван Карэнда. — Мінск : Чатыры чвэрці, 2020. — 199 с.

• Карэнда, І. Павер свайму каханню : аповесць / І. Карэнда // Полымя. — 2021. — № 1. — С. 58—83.

• Карэнда, І. Буслянка над акопам : проза / Іван Карэнда // Літаратура і мастацтва. —  2021. — № 18. — 7 мая. — С. 9. 

• Буслянка над акопам : мы павінны памятаць усіх, хто абараняў Айчыну ад фашысцкай навалы / Іван Карэнда // Рэспубліка. —  2021. — 27 мая. — С. 9.

• Карэнда, І. Я маю права на прызнанні : вершы /  Іван Карэнда // Полымя. — 2021. — № 8. — С. 17—21.
  

 Пры падрыхтоўцы выкарыстаны матэрыялы:

• Карэнда Іван  Арсеньевіч // Бел.  энцыклапедыя : у  18 т. Т. 18. Кн. 1. / рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: БелЭн., 2004. — С. 403—404.

• Бутурля, І. “Тут жыцця майго высноўе…” / І. Бутурля // Іўеўскі край. – 2020. — 19 верасня. — № 72. — С. 7.

• Верціхоўская, М. Адкрыты ўрок, або знесеныя ветрам : з вопыту прачытання аповесці-эсэ “Два ўрокі” Навума Цыпіса і аповесці “Воплаўская госця” Івана Карэнды // Маладосць. — 2007. — №12. — C. 106—116.

• Віктарава, А. “На загадкі ёсць адгадкі” : знаёмства з творчасцю І. А. Карэнды : літаратурная гасцёўня / А. Віктарава // Іўеўскі край. – 2020. — № 2. — С. 18—20.

• Врублеўскі, В. Карэнда Іван / Валянцін Урублеўскі // Памяць : гісторыка-дакументальная хроніка Іўеўскага раёна. — Мінск: БЕЛТА, 2002. — C. 357—358. 

• Гулідава, В. Святло Радзімы — праз усё жыццё / В. Гулідава // Іўеўскі край. — 2018. — 28 красавіка. — № 31. — С. 5.
  

• Гулидова, В. Так вольна вершам пад зорным небам верасня… : новая кніга паэта // Іўеўскі край. – 2020. — 28 лістапада. — № 91. — С. 12

• Карэнда, І. Акраец хлеба і глыток вады Іўеўшчыны / Ірына Жышко ; фота // Краязнаўчая газета. —  2016. — № 25. — С. 6.

• Карэнда, І. Здумкі-згадкі : нататкі / Іван Карэнда // Літаратура і мастацтва. —2020. — 17 красавіка. — № 15. — С. 9.

• Рафаловіч, А. А. Славутыя постаці Іўеўшчыны: паэт, грамадскі і палітычны дзеяч Іван Карэнда (да Года малой радзімы) / А. А. Рафаловіч // 69-я научно-техническая конференция учащихся, студентов и магистрантов, 2-13 апреля 2018 г., Минск : сборник научных работ : в 4 ч. Ч. 3 / Белорусский государственный технологический университет. – Минск : БГТУ, 2018. – С. 588-590.

Відэаматэрыялы:  

• Іван Карэнда : [відэазапіс]. — Рэжым доступу: https://www.youtube.com/watch?v=erhrA8Y5BHk&list=PLuenDeGCLqbY3jHdgGPz95VjK935iBB0s. Дата публікацыі: 21 мая 2020 г.

  Іван Карэнда – госць аўтарскай праграмы Навума Гальпяровіча “Суразмоўцы” на тэлеканале Беларусь 3.